Sirova nafta Saudijske Arabije: Aktuelni razvoj i uvidi

Saudijska Arabija je decenijama centralna figura na globalnom tržištu sirove nafte. Od skromnog proizvođača do vodeće energetske sile, ovo kraljevstvo je prešlo dug put kako bi došlo do države koja oblikuje svetske energetske tokove. 

Ovaj tekst pruža detaljan pregled istorijskog razvoja, trenutnog stanja i budućnosti naftne industrije Saudijske Arabije.

» Vežbaj trgovanje cenama sirove nafte uz pomoć probnog naloga

Istorija sirove nafte u Saudijskoj Arabiji

Otkrivanje nafte 1938. godine na bušotini Dammam br. 7 označilo je početak nove ere za Saudijsku Arabiju [1]. 

Ekonomija koja se oslanjala na nomadski način života, poljoprivredu i trgovinu biserima, postala je snažna i moderna, zahvaljujući eksploataciji naftnih resursa. Naftni prihodi omogućili su razvoj infrastrukture, zdravstvenog sistema, obrazovanja i urbanizaciju velikog dela zemlje.

Ključni trenuci u razvoju saudijske naftne industrije uključuju:

• 1933: Potpisivanje koncesije sa američkom kompanijom Standard Oil of California i osnivanje kompanije CASOC.

• 1938: Otkrivanje komercijalnih rezervi nafte na bušotini Dammam br. 7.

• 1944: Preimenovanje CASOC-a u Aramco (Arabian American Oil Company).

• 1980: Saudijska vlada preuzima punu kontrolu nad Aramco kompanijom.

• 1988: Aramco postaje državna kompanija i dobija današnje ime: Saudi Aramco.

Trenutni trendovi u proizvodnji i izvozu

U januaru 2025. proizvodnja sirove nafte u Saudijskoj Arabiji iznosila je oko 8,94 miliona barela dnevno, što predstavlja blagi pad u odnosu na decembar 2024. kada je iznosila 8,95 miliona. Istorijski maksimum proizvodnje postignut je u aprilu 2020. godine sa 11,64 miliona barela dnevno.

Izvoz sirove nafte opao je u julu 2024. na 5,741 miliona barela dnevno, što je najniži nivo u gotovo godinu dana. Ovaj pad povezan je sa merama OPEC+ za ograničenje ponude u cilju stabilizacije cena nafte usled oscilacija u potražnji.

» Saznaj razliku između WTI i sirove nafte, kao i koja je bolja za ulaganje

Uticaj Saudijske Arabije na globalne cene nafte

Kao vodeći član OPEC-a, Saudijska Arabija ima ključnu ulogu u regulisanju globalne ponude nafte. Odluke ove države o povećanju ili smanjenju proizvodnje direktno utiču na kretanje cena nafte.

Najavljeno povećanje proizvodnje od aprila 2025. potencijalno će izvršiti pritisak na sniženje cena, u zavisnosti od nivoa globalne potražnje.

Politike Saudijske Arabije takođe imaju implikacije na tržišne udele drugih velikih proizvođača kao što su Rusija i Sjedinjene Američke Države. Prilagođavanje proizvodnje od strane Saudijske Arabije može promeniti izvoznu strategiju ovih zemalja i njihov položaj na svetskom tržištu.

U cilju osiguravanja dugoročne potražnje, Saudi Aramco ulaže u rafinerije u ključnim tržištima. U martu 2025. najavljeni su planovi za ulaganje u dve nove rafinerije u Indiji, što predstavlja strateški korak ka učvršćivanju prisustva na azijskom tržištu.

» Pogledaj prognozu cene sirove nafte za sledeći mesec

Geopolitički faktori i OPEC+

Saudijska Arabija ima vodeću ulogu u okviru OPEC+, gde koordinira inicijative za usklađivanje proizvodnje među zemljama članicama. Njene odluke su presudne za stabilizaciju globalnog tržišta, što još više dolazi do izražaja u vremenu političkih tenzija i energetske nesigurnosti.

Odnosi Saudijske Arabije sa drugim proizvođačima i politički izazovi u regionu utiču na njenu naftnu politiku. Pored toga, unutrašnja politika i ekonomski ciljevi, poput programa Vision 2030, igraju značajnu ulogu u oblikovanju odluka o proizvodnji i izvozu.

» Istraži najveća nalazišta nafte u Srbiji

Tehnološke inovacije i održivost sirove nafte u Saudijskoj Arabiji

Saudi Aramco ulaže u digitalizaciju i automatizaciju procesa kako bi povećala efikasnost i smanjila troškove. Među glavnim inovacijama su napredni sistemi za otkrivanje ležišta i poboljšane metode eksploatacije.

U skladu sa globalnim trendovima prelaska na čistije izvore energije, Saudijska Arabija ulaže u vetroelektrane, solarne farme i projekte za proizvodnju zelenog vodonika. Cilj je da se do 2030. godine 50% energije proizvodi iz obnovljivih izvora [2].

Kao deo inicijative Saudi Green, takođe se planira sadnja 10 milijardi stabala i realizacija projekata za hvatanje i skladištenje ugljen-dioksida (CCUS), uz cilj da se postigne ugljenična neutralnost do 2050. godine.

» Saznaj zašto je bolje da trguješ CFD-ovima sirove nafte

Ekonomski uticaj i diversifikacija

Naftni prihodi čine više od 70% saudijskog izvoza i glavni su izvor državnog budžeta. Ipak, udeo nafte u BDP-u je u opadanju i iznosio je oko 40% u 2022. godini.

Promene u cenama nafte direktno utiču na ekonomski rast i stabilnost budžeta. Visoke cene omogućavaju suficite, dok padovi kao onaj iz perioda 2014–2016. uzrokuju deficit i kašnjenja u razvojnim projektima.

Program Vision 2030 predstavlja strategiju diversifikacije privrede kroz:

• Izgradnju futurističkog grada NEOM

• Razvoj turizma (npr. AlUla, Crveno more)

• Ulaganja u industriju rudarstva, zabave i tehnologiju

Budući izazovi i perspektive

Među glavnim izazovima u godinama koje dolaze su:

• Globalna energetska tranzicija i pritisci za dekarbonizaciju

• Jačanje konkurencije iz SAD-a i novih proizvođača

• Ekološke regulative u zemljama uvoznicama (npr. EU porezi na emisije ugljenika)

• Tehnološke promene koje zahtevaju stalna ulaganja u inovacije

Kako bi sačuvala vodeću poziciju, Saudijska Arabija planira da održava rezerve i kapacitete za brzu reakciju, ulaže u preradu i petrohemijsku industriju, poveća efikasnost kroz digitalnu transformaciju i postane lider u proizvodnji zelenog vodonika.

» Istraži listu zemalja s najvećim naftnim rezervama na svetu

Saudijska Arabija ima ključnu ulogu u industriji nafte

Saudijska Arabija ostaje jedan od vodećih globalnih proizvođača i izvoznika nafte, sa ključnom ulogom u stabilizaciji tržišta. Takođe, ona paralelno intenzivno radi na unapređenju efikasnosti, održivosti i diverzifikaciji svoje privrede.

Njene odluke o proizvodnji, izvozu i investicijama imaće značajan uticaj i na svetsko tržište i na domaću ekonomiju, dok će uspeh programa Vision 2030 i prelazak na održive izvore energije biti presudni za dugoročnu stabilnost i prosperitet zemlje.

Ključni zadaci za Saudijsku Arabiju u narednom periodu su ubrzavanje privredne transformacije, povećanje ulaganja u održivu energiju, rad na čvršćem partnerstvu sa azijskim tržištima i očuvanje fleksibilnosti u energetskoj strategiji.